Op deze pagina kun je de artikelen lezen die ik schreef voor over fotografie.
Ook de artikelen c.q. blogs die ik voor het fotoblad Zoom.nl schreef heb ik toegevoegd.

Hoofdmenu

1. Artikel ‘Digitale beeldbewerking’
2. Artikel ‘Vertrouwen; hard to make and easy to break’
3. Artikel voor ZOOM.nl ‘Gaan met die vulkaan’
4. Artikel voor ZOOM.nl ‘Voor een knaak en een bos wortels’
5. Artikel voor ZOOM.nl ‘Op de grens van Photoshop en fotografie’
6. Artikel voor ZOOM.nl ‘Het verzet tegen vooruitgang’

Digitale beeldbewerking

^ terug naar het hoofdmenu

Vertrouwen; hard to make and easy to break

^ terug naar het hoofdmenu

Gaan met die vulkaan

^ terug naar het hoofdmenu

Robert van der Schoot 2 oktober 2015, 12:52

Gaan met die vulkaan? Wat een rare titel toch weer, of niet? Natuurlijk maak ik een woordspeling gebaseerd op de populaire kreet “gaan met die banaan!” Ik ben namelijk nog niet zo lang terug van alweer een prachtige foto- en videovakantie naar één van de vele vulkanische eilanden die de Atlantische Oceaan rijk is: La Gomera. Ik wil mijn bijzonder positieve ervaringen als fotograaf aldaar delen met jullie, mijn collega fotografie fanaten. Waarom? Omdat ik tot mijn grote verbazing in dit Walhalla voor fotografen bijna geen enkele spiegelreflexcamera, systeemcamera of iets technisch gelijkwaardigs of zelfs maar een statief ben tegen gekomen. Bijna onvoorstelbaar toch? Gaan we daar wat aan doen?

(Bekijk nog meer foto’s van Tenerife)

Schoonheid mag gedeeld worden

Als ik al andere mensen tegen kwam, bleef het vrijwel altijd bij haastig fotograferende toeristen met mobiele telefoons,selfie sticks en hier en daar een compactcamera. Pure schoonheid verdient het mijns inziens om met geduld, goede apparatuur en een stevige dosis passie voor zowel het onderwerp als voor fotografie vastgelegd te worden…. Vandaar dit artikel. Ik hoop jullie met dit schrijven te kunnen informeren maar bovendien inspireren. De boodschap in het kort: “Pak – na het lezen van dit stuk natuurlijk- je favoriete uitrusting in en hup!.. het vliegtuig in jullie!” De volgende keer als ik weer eens tegen mijn statief sta te tikken om alles waterpas te krijgen voor een joekel van een panorama, wil ik jou graag horen zeggen “als je hier komt staan, dan pak je die mooie rots op de voorgrond mee”.

Ben je lekker op tijd mee Robert!

Denk nu niet dat dit stuk ‘mosterd na de maaltijd’ is, omdat het zogenaamde hoogseizoen al voorbij zou zijn. Integendeel! Op deze prachtige eilanden staat het uiterst milde klimaat namelijk bijna het hele jaar door garant voor heerlijk fotograferen. Sterker nog: het vroege voorjaar is daar wat mij betreft een nog betere tijd voor een fotograaf. Dan zijn de beken, levada’s en andere waterpartijen verzadigd met het regenwater uit de winter en storten de watervallen zo overvloedig naar beneden, dat ze hier en daar zelfs op de openbare wegen en paden kletteren. Ook vind je er dan nog veel meer prachtige diepgroene aanslag en mos dan in de hete en droge zomermaanden. Het zou me niets verbazen als Tolkien zijn inspiratie voor het elfenrijk uit ‘The lords of the ring’ (Lothlórien of Lórien) hier vandaan zou hebben.

Zonder respect geen fotograaf!

De kans dat al deze pure schoonheid straks vertrapt wordt door een legioen fotograferende zotten, acht ik klein. Daarvoor is ‘mijn publiek’ veel te beperkt en – misschien nog wel belangrijker – veel te respectvol naar de natuur. Een echte natuurfotograaf (lees: iemand met liefde voor zowel natuur als fotografie) zal wat mij betreft eerder de rotzooi van een ander opruimen, dan dat hij of zij het zelf veroorzaakt. ‘Respect voor schoonheid’ is toch een kernwaarde voor iedere fotograaf? Ikzelf weiger bijvoorbeeld zelfs om op een stam of rots te klimmen die mij wellicht een beter perspectief op een scène biedt, als ik zodoende het kwetsbare mos wat daarop groeit erg zou beschadigen. Ik kom daar om de schoonheid vast te leggen; niet om haar om zeep te helpen. Soms iets herschikken voor de ultieme compositie? Schuldig!

Ok.. waar moeten we heen Robert?

Zoals de titel al verraadt: naar vulkanen! Vulkanen zijn weliswaar soms ‘boos’ en gevaarlijk, maar geven vaak ook ontzettend veel schoonheid zodra ze uitgeraasd zijn! Dat geldt natuurlijk voor de meeste vulkanen op onze planeet. IJsland met zijn 140 vulkanen staat niet voor niets op mijn ‘bucketlist’. In dit specifieke stuk richt ik me echter even uitsluitend op de vulkanische eilanden van de archipels die horen bij Portugal en Spanje, en dan met name die exemplaren waar het hoogste punt ergens boven de 1500 meter ligt. We hebben het hier dus over de eilanden als Madeira (autonome regio Madeira, Portugal), Pico (Azoren Portugal) en enkele Canarische eilanden zoals La Palma en La Gomera (Spanje).

Waarom? Omdat deze eilanden – waar je overigens met een uurtje of 3 a 4 vliegen al bent – zogenaamde ‘micro klimaten’ hebben, en dus een prachtige diversiteit aan natuurschoon. Je kunt soms met minder dan 10 minuten autorijden vanuit een hete woestijnachtige omgeving met voornamelijk geel- en bruintinten en huizenhoge cactussen, terechtkomen in een onvoorstelbaar weelderig landschap met watervallen, groentinten en kleuren die zo surrealistisch verzadigd en intens zijn, dat de mensen met ‘Nederlands groen’ als enige referentie je waarschijnlijk zullen betichten van overdrijving in je fotobewerkingsoftware. Datzelfde geldt overigens ook voor de vele kratermeren. Die lijken wel te zijn gevuld met ‘ecoline’ in plaats van met water. Kortom: de hoeveelheid schoonheid die daar in een straal van slechts enkele tientallen kilometers gepropt is, tartte zelfs mijn kinderlijk grote voorstellingsvermogen.

Hoe komt dat dan?

Naast de grote hoogteverschillen en de klimatologische invloed van de omringende zee, met de daaruit resulterende microklimaten, is ook de vaak ontzettend vruchtbare bodem in de buurt van vulkanen daarvoor verantwoordelijk. Vuistregel: vulkanische grond plus een mild en vochtig subtropisch (micro-)klimaat betekent: Flora, maar ook water en grondsoorten, met overdonderende kleuren. Deze formule voor succes vind je overigens voornamelijk rond het midden van de genoemde eilanden; op de hogere punten. In de lagere kustgebieden is het een stuk droger en minder groen. Dat heeft overigens ook zijn eigen charme hoor. Op ‘Ponta do Rosto’, (Madeira, zie 2e afbeelding) bijvoorbeeld, waan je jezelf echt op Mars.

Nog meer voordelen?

Jazeker! Het feit dat deze archipels bestuurlijk onder EU landen vallen biedt ook nog de nodige voordelen waar je zo in eerste instantie misschien nog niet aan had gedacht. Zo kun je er gewoon met de euro betalen en hoef je jezelf geen zorgen te maken over irritante inentingen of bureaucratische rompslomp met visa. Ook valt mobiel bellen en internetten – zeker met een vakantiebundel – veel goedkoper uit dan buiten de EU. Daarnaast vallen deze eilanden vaak onder de Europese dekking van zowel verzekeringen alsook de digitale kaarten met ‘Europa dekking’ in onze in Nederland gekochte GPS navigatieapparatuur.

Voor wie zijn deze eilanden juist niet aan te raden?

Mensen die op zoek zijn naar witte stranden, een bruisend nachtleven, 10 winkeltjes met toeristische prullen in één enkele straat, architectonische hoogstandjes, grote steden of juist middeleeuws ogende sprookjesdorpjes zoals ik die ook wel aantrof in de Franse ‘Ardèche’, zullen hier waarschijnlijk niet echt aan hun trekken komen. De stranden zijn bijna allemaal zwart (echt waar) en bezaaid met rond gepolijste -eveneens zwarte- keien. Gezellige feesten vieren de eilandbewoners zeker, maar meestal op basis van Rooms Katholieke gebruiken in plaats van met DJ’s en lasershows. De gebouwen zijn bijna allemaal ‘praktisch vierkant’ en ‘nuttig wit’. Het Carnaval en de ‘Santana-huisjes’ op Madeira en de houten balkonnetjes met de vele bloemen van La Palma zijn wat mij betreft wel het fotograferen waard, maar imposante posters verwacht ik er zelf eerlijk gezegd nooit van af te drukken.

Ik sprak al zeer enthousiast over de prachtige flora. Van fauna is op deze eilanden echter nauwelijks sprake. Ben je dus een fervent dierenfotograaf, dan zijn deze eilanden wellicht niet de ideale bestemming voor jou. Je zult het met wat honden, katten, hagedissen, vogels en geiten moeten doen. Dit kan trouwens ook juist een voordeel zijn; je hoeft er immers totaal niet te vrezen voor allerlei vervelende insecten of ‘enge beesten’ (joekels van spinnen, slangen enzovoorts), zoals bijvoorbeeld in het eveneens prachtige Australië.

Waterfauna! Dat dan weer wel!

Wel zijn deze eilanden bij uitstek geschikt voor zogenaamde ‘whalewatching tours’. Dan kun je – met enig geluk- walvissen, dolfijnen, vliegende vissen (lastig te fotograferen), een enkele zeeschildpad en zelfs hamerhaaien fotograferen. Een minimaal 200mm telelens is dan wel erg aan te raden. Over ‘uitrusting’ gesproken; daar zal ik in een volgend stuk nog eens uitgebreider op terug komen. Ook wil ik later nog een paar tips geven over het maken van panorama’s en fotograferen voor fotoboeken. Genoeg om over te schrijven dus.

Veel fotografieplezier, Robert van der Schoot

Voor een knaak en een bos wortels

^ terug naar het hoofdmenu

Robert van der Schoot 9 juli 2015, 20:00

Ben jij wel eens gevraagd om een fotoshoot te doen? Vaak verwachten mensen dat je dit voor een vriendenprijsje afhandelt, zonder te bedenken welk werk er in gaat zitten. Reëel of niet? Robert van der Schoot deelt zijn ervaringen hiermee.

Zeg Robert.. wil jij niet eens een paar mooie foto’s van ons maken?

Die vraag hoor ik zeer regelmatig, vaak voorafgegaan door een leuk stukje solo op de loftrompet over mijn ‘prachtige foto’s’. “Je hoeft het heus niet gratis te doen hoor”, wordt er vaak ook nog aan toegevoegd. “Wel zo goed als gratis”, denk ik daar dan tegenwoordig direct achteraan. Zodra ik met een bedrag op de proppen kom wat hoger is dan één avondje eten van een gezinnetje bij de plaatselijke snackbar, hoor ik er vaak nooit meer wat van. Achteraf blijkt dan vaak dat ‘een goede vriend’, ‘ome Jan’ of welke camerabezitter dan ook is opgetrommeld. Die heeft vervolgens kiekjes afgeleverd met idiote grimassen, scheve horizonnen, bulten ruis, witgeflitste gezichten, afgeknipte handen en voeten, messcherpe slagschaduwen, rode ogen, wel zeer kunstzinnige composities met veel plafond en muur en scheepsladingen optische fouten als onscherpte en chromatische aberraties.

Men heeft dan soms ook nog het lef om mij achteraf de resultaten te tonen in de vergeefse hoop dat ik hun knagende gevoel van twijfel over de juiste keus zal weg nemen met een liefst welgemeende goedkeuring mijnerzijds. Tip: niet doen! Mijn eerste vraag luidt dan steevast: “wat wil je precies van me horen?”

De worsteling van het (nog) onbekende talent

Eerlijk is eerlijk; dit stuk komt voort uit een reeds lang sluimerende frustratie! Een frustratie waarvan ik vermoed dat die herkenbaar zal zijn voor veel andere fotografen die proberen om er een extraatje mee te verdienen of zelfs alleen maar om er hun dure passie deels mee te bekostigen. Oorzaak: het enorme tekort aan kennis en inzicht – en dus ook begrip – van de gemiddelde potentiële klant als het gaat om de investeringen in geld, energie en tijd die de fotograaf in zijn of haar werk moet steken om werkelijk iets moois te leveren.

De potentiële klant die denkt dat fotograferen weinig meer is dan ‘mikken en klikken’ en daarom (vrijwel) gratis zou moeten zijn. Dit stuk gaat natuurlijk over (de worsteling van) het nog onbekende talent dat zeer gewetensvol en kritisch zijn of haar werk afwerkt; niet over kiekjesbakkers die jpg-bestanden rechtstreeks uit de camera over de heg smijten. Het bedoelde tekortschietende inzicht wil ik met dit stuk graag een klein beetje proberen te verhogen.

Misvatting 1: Creativiteit en geld zijn strijdig en onverenigbaar

We leven mijns inziens in een maatschappij die zaken die we als ‘verheffend’ beschouwen, ver verwijderd denkt te moeten houden van geld. We vinden ze ethisch onverenigbaar! Geld wordt immers beschouwd als ‘het slijk der aarde’.. en dat gaat gevoelsmatig niet samen met inspiratie (bezieling) en creativiteit. Hoe ‘verhevener’ het Godgegeven talent met bijbehorende nobele missie is van iemand, hoe meer moeite we er mee hebben als deze daar vervolgens zijn brood, laat staan grote bedragen mee verdient. Slechts enkelen is dat gegund.

Het zit heel diep in onze cultuur geworteld via onze religie, welke ‘soberheid’ en ‘afstand doen van aardse zaken’ voorschrijft aan alle mensen die iets ‘geïnspireerds’ doen. Vandaar de armoedige kledij van monniken. Ik vind dit persoonlijk een systeem dat bezieling en creativiteit niet beloont, maar juist straft! Laten we dit schadelijke en achterhaalde dogma eens serieus ter discussie stellen! Laten we in plaats daarvan juist stoppen met destructief gedrag belonen.

Misvatting 2: De fotograaf maakt weinig kosten

Dit is wel waar voor de ‘jpg-kiekjes-bakkers’. Die kunnen namelijk volstaan met een goedkope camera met dito glas en doen ook niet aan nabewerking die uitstijgt boven de standaard filters die je ook met je smartphone kunt toepassen. Voor een gewetensvol fotograaf die echt uit is op het voortbrengen van visuele schoonheid, komt er ineens veel meer om de hoek kijken.

Die heeft namelijk een workflow die minimaal bestaat uit een deugdelijke camera met fatsoenlijk glas er voor, een betrouwbare en krachtige flitsinstallatie met paraplu’s en softboxen, een goede lichtmeter, een achtergrondstellage met meerdere kleuren achtergronden, lamp- en camerastatieven, een zeer stevige computer met heel veel geheugen en opslagruimte, een hoogwaardige en regelmatig gekalibreerde monitor, hoogwaardige RAW- en fotobewerkingssoftware en een hoogwaardige en regelmatig gekalibreerde kleurenprinter. Bij elkaar een verzameling die algauw enkele tientallen duizenden euro’s kost en regelmatig moet worden vervangen of aangevuld. En dan heb ik het nog niet eens over de vele ‘props’ (rekwisieten) of duurder nog… de ‘redundancy’.

Redundancy? Spares? plan B?

Zodra je uit het domein van de ‘enthousiastelingen’ stapt en je geld gaat vragen voor je diensten al fotograaf, zul je aanlopen tegen een paar bijzonder dure zaken. Één daarvan is ‘redundancy’. Redun-wattes? Redundancy! letterlijk: Engels voor ‘overbodigheid’, maar in de fotografie staat het voor alle zaken die je minstens dubbel moet hebben om je continuïteit en bedrijfszekerheid verhogen. Die ene goede camera was al duur, maar je zult er meer dan één moeten hebben. Datzelfde geldt ook voor alle andere ‘single points of failure’, zoals je objectieven, accu’s, laders, geheugenkaarten, lampen, statieven, flitsers, filters, instellichten, sofboxen en zelfs harde schijven.

Stel je voor dat één van die dingen er opeens definitief mee uitscheidt tijdens of net na een dikke studioshoot of trouwreportage! Schouderophalend roepen dat jij daar ook niets aan kan doen, gaat weinig applaus opleveren. Dan is de klant ineens veel veeleisender dan toen ie akkoord ging met jouw extreem lage ‘vriendenprijsje’. Geen van de genoemde dingen heeft het eeuwige leven mensen! Weet jij bijvoorbeeld hoeveel keer jouw sluiter het nog ongeveer volgens de fabriek gaat doen? Zoek maar eens uit.

Misvatting 3: De fotograaf maakt weinig uren

Ook dit is wel waar voor de ‘jpg-kiekjes-bakker’, maar zeker niet voor de echte fotograaf. Die laatstgenoemde besteedt een veelvoud van de uren die hij of zij besteedde aan het nemen van de foto’s achter de computer. Natuurlijk verschilt dit per foto en soort fotografie enorm. Een mooie enkelvoudige plaat van een landschap die met hoogwaardig glas is geschoten, kan soms volstaan met enkel de zogenaamde ‘RAW-optimalisering’; het toepassen van de juiste witbalans en mate van contrast, scherpte, helderheid, levendigheid, verzadiging, ruisonderdrukking enzovoorts. Dat kan soms al in enkele minuten per foto.

Zodra je echter van enkelvoudige naar meervoudige opnamen gaat – zoals met HDR- en/of je gaat zaken toepassen als ‘retouche’ of zelfs ‘montage’, dan kan je soms uren en dagen bezig zijn met één enkele plaat. Vaak zijn zulke platen ook nog eens onverkoopbaar zonder ‘property release formulier’, zoals de hieronder afgebeelde ‘High Dynamic Range opname’ van de Sultan Ahmet Moskee in Istanboel. Ik mag ‘m alleen gratis weggeven, zoals ik hier doe. Story of my life. Zie voor meer informatie over het vele nawerk van de fanatieke fotograaf ook mijn stuk ‘op de grens van photoshop en fotografie’.

Veel fotografieplezier!

Op de grens van Photoshop en fotografie

^ terug naar het hoofdmenu

Robert van der Schoot 26 september 2014, 15:00

Robert van der Schoot somt in deze blog de vervelendste onvolkomenheden van de hedendaagse camera’s en lenzen op.

Een zware bevalling

Zo! Weer een – al zeg ik het zelf – prachtige plaat afgeleverd. Het viel niet mee om de betoverende sfeer die ik aan de voet van vulkaan Pico beleefde uit de RAW-bestanden te persen, maar het was de moeite waard. Zowel het uur dat ik daar in mijn korte broek stond te verkleumen achter mijn statief, als de uren ‘post production’ (nabewerking) van zonet. Ik kijk op mijn horloge en schud meewarig mijn hoofd. Weer een halve dag in mijn schemerige computerkamer aan één foto besteedt. Je zou er depressief van worden; al die uren zonder het vrolijk makende zonlicht dat tevergeefs door mijn verduisteringsgordijn naar binnen tracht te komen. Mijn – door deze prachtplaat ondersteunde – mooie herinneringen maken echter veel goed.

Hollywood filmsettaferelen tijdens ‘the golden hour’

Ik reed met ons huurautootje tussen immense hagen van hortensia’s langs deze 2351 meter hoge vulkaan Pico op het gelijknamige eiland van de wonderschone Azoren. Wolken werden laag over de grond voortgejaagd door de koude wind. Plots trapte ik op de rem. Een immens gespierde stier stond vredig te herkauwen in de grazige, heftig groene heuvels aan de voet van de vulkaan. De prachtig warm gekleurde, laag staande avondzon streelde zowel de heuvels waarop de stier stond als die op zijn imposante torso. Achter dit beest kwam het nog veel grotere – maar gelukkig slapende – ‘beest’ vulkaan Pico vanachter een wolk tevoorschijn. De volgende wolk dekte nu volledig de zon af als een soort softbox. Daarom was het nu even mogelijk om een foto te nemen zonder de zon ‘naakt’ in mijn frontlens te hebben.

Ik was even zo betoverd door zoveel schoonheid, dat ik bijna vergat hoe snel ik moest handelen om het allemaal vast te leggen. Ik graaide mijn statief uit de auto en ging aan het werk. Wat volgde was bijna een strijd te noemen. Zowel het contrast als de kleurtemperatuur als de positie van de mistflarden ten opzichte van de laaghangende zon in mijn frame als de positie en houding van ‘mijnheer stier’ veranderden voortdurend. Ik was na afloop steenkoud, uitgeput en twijfelde of mijn opnamen al deze schoonheid wel hadden weten te ‘vangen’. Hoezo fotograferen niet vermoeiend?

Is die foto ‘echt’ of is ie gefotoshopt?

Als ik uiteindelijk trots de vrucht van al mijn inspanningen toon aan mensen, krijg ik vaak de geijkte vraag: “is ie echt of is ie gefotoshopt?” Vooral voor mensen waarbij fotograferen hooguit een hobby is, voelt die gesloten vraag volstrekt logisch en valide. Een foto is immers ‘echt’ als je niet meer hebt gedaan dan je camera, richting je ‘doel’ houden en dan op ‘het knopje’ drukken. “Als je veel meer dan dat doet… dan heb je de boel toch een beetje genept! Zeker als je er daarna nog van alles mee doet op de computer!” is de redenatie. Het is echter een misvatting om te denken dat de camera’s anno 2014 überhaupt in staat zijn om ‘niet gemiddelde’ scènes foutloos of zelfs maar overeenkomstig onze menselijke waarneming vast te leggen!

Ook een onbewerkte foto ‘liegt’ dat ie barst

Los van het feit dat ik met de keuze van mijn lens, standpunt en kadering de perceptie van de vastgelegde ‘werkelijkheid’ sowieso al manipuleer, staat zelfs de meest moderne camera-lens-combinatie ook nog eens bol van de fouten en tekortkomingen die zijn grote voorbeeld – ons gezichtsvermogen- niet, of in ieder geval veel minder, heeft. Fouten en tekortkomingen die fotografen trachten te compenseren door allerlei technische trucs, hulpmiddelen en vele uren werk! Ik som – als antwoord op de vraag “waar ben je dan toch altijd zo druk mee?” – even de mijns inziens vervelendste onvolkomenheden van de hedendaagse camera’s en lenzen op. Laat mij u uit de ‘een onbewerkte foto liegt niet-droom’ helpen. Een camera heeft weliswaar meestal een objectief… maar de foto is dat zeker niet!

Fout/tekortkoming 1: Veel te klein dynamisch bereik van de sensor

Dynamisch bereik – hierna ‘DR’ van ‘dynamic range’- is het maximaal door de sensor in één opname overbrugbare verschil in helderheid; van de donkerste naar de lichtste partij. Waar het menselijk oog ongeveer 24 stops (verdubbelingen van het licht) ‘DR’ kan overbruggen, houden zelfs de beste camerasensoren op bij zo’n 13 stops. Vooral bij sfeervolle tegenlichtopnamen is dit vaak verre van voldoende. Totaal ‘uitgebeten’ (witte) luchten en dito doorkijkjes naar buiten (in binnenopnamen), ‘dichtgelopen’ (diepzwarte) schaduwen en sterk overdreven contrasten zijn het gevolg. De ‘oplossing’: een ‘High Dynamic Range-opname’ (hierna ‘HDR’) van meerdere belichtingen samenstellen, maar dit betekent ook weer heel veel extra werk. Vooral bij bewegende onderwerpen zoals golvende waterpartijen, levende wezens en wuivend groen. Een goed gemaakte HDR-opname geeft een contrastrijke scene (vooral wolkenluchten) realistischer weer dan een normale opname… maar… met een prijs!

Fout/tekortkoming 2: Chromatische aberraties

Een heel vervelende ‘prijs’ van licht ‘verbuigen’ met lenzen is: CA (Chromatische Aberraties); ook wel ‘kleurschifting’. CA is een optische fout die voortkomt uit het feit dat de kleuren waaruit ‘wit licht’ bestaat verschillende ‘brekingsindexen’ hebben. (gelukkig voor liefhebbers van regenbogen) Daardoor is de hoek waaronder deze ‘deelkleuren’ afbuigen als ze door een lens worden gemanipuleerd ook verschillend.. en komen ze helaas niet op dezelfde plek op de sensor terecht. Hierdoor kan een contrastrijke scene soms bol staan van de paarse, oranje, blauwe en groene randjes langs objecten. Een regelrechte ramp om handmatig te corrigeren als de software er niet (voldoende) in slaagt. Mede daarom kopen profs peperdure lenzen met dito ‘coatings’ en vele lensgroepen van hoogwaardig en loodzwaar glas.

Fout/tekortkoming 3: Ruis

Sfeervol en dus fotografisch interessant licht is vaak sterk gekleurd, doch uiterst zwak. Vooral bij bewegende onderwerpen (sluitertijd mag niet te lang) en/of veel behoefte aan een grote scherptediepte (diafragma mag niet te ver open), is het lastig om dit licht in voldoende mate te ‘verzamelen’ voor een correct belichte opname. De kunstmatige versterking om dit te compenseren, ‘ISO’, gaat tegenwoordig nog steeds gepaard met ruis in je opname. Vooral de donkere partijen moeten zorgvuldig worden behandeld om niet te veel details te verliezen aan de ruisonderdrukking.

Fout/tekortkoming 4: Kussen en tonvormige vertekening

Vooral als je een lekker groot zoombereik hebt op een ‘betaalbaar’ objectief is het risico dat je glaswerk de scene ‘misvormt’ erg groot. Vooral geheel ingezoomd en uitgezoomd. Veel onbewerkte foto’s, tonen loodrechte objecten als deurposten en raamkozijnen zo krom als een hoepel. Deze verbuiging van het beeld is vaak relatief goed te corrigeren door de moderne beeldbewerkingsoftware.

Fout/tekortkoming 5: Vignettering

Vignettering – het donkerder worden van de foto naar de hoeken van het frame toe- komt vooral in het groothoekbereik voor. Eigenlijk projecteert de lens een rond beeld op het beeldvlak. Deze ‘beeldcirkel’ overlapt vaak krap de sensor om zo veel mogelijk van het kostbare ‘gevangen’ licht te gebruiken. Vooral de hoeken van het frame zitten soms griezelig dicht bij de grens van die beeldcirkel.. en dus in het ‘schemergebied’. Daarom heb je bij gebruik van echte ‘fullframe-objectieven’ op ‘cropfactor-camera’s’ ook zelden last van vignettering; de beeldcirkel is dan immers ruim voldoende voor de kleinere sensor. Ook een lenskap die niet wijd genoeg is voor de grootste beeldhoek van je objectief kan vignettering veroorzaken. In beide gevallen is het vaak verkeerde zuinigheid van de lensfabrikant.

Fout/tekortkoming 6: Lensflare en overstraling

Vooral als je de zon recht in je lens hebt staan, is het risico op ‘lensflare’ en overstraling erg groot. Lensflare (zie ook figuur 2) is een soort ‘inwendige reflectie’ van de lichtbron die als een of meer irritante vlekken op je foto verschijnt. In computerspellen en andere digitale animaties wordt grappig genoeg kunstmatige lensflare als sfeerversterker toegepast. Adobe Photoshop heeft om diezelfde reden de mogelijkheid om kunstmatige lensflares aan je foto toe te voegen. Helaas willen kritische klanten hier desondanks niets van weten. Overstraling lijkt veel op het effect van tegen de laaghangende zon in rijden met een stoffige of vette voorruit; een lichte zweem over je beeld met extreem verlies van contrast. Aan overstraling valt weinig te corrigeren in de nabewerking; voorkomen dus door afschermen van de lichtbron.

Wachtend op de ideale camera

Er wordt ongetwijfeld hard gewerkt aan steeds betere camera’s en optiek. Hopelijk levert dit gauw combinaties op die inderdaad al bovengenoemde fouten niet produceren. Dat zou mij in ieder geval enorm veel tijd en energie schelen. Besef daarbij dat ik enkel die fouten heb genoemd die mij persoonlijk het meeste nawerk opleveren. Minder algemene problemen als ‘mirror slap’, ‘sferische aberraties’, ‘astigmatisme’, ‘diffractie’ en ‘coma’ heb ik niet behandeld, maar moeten ook nog eens worden aangepakt.

Ik weet dat ik veel kritischer naar een foto kijk dan de meeste mensen. Ook weet ik dat onbewerkte foto’s van gemiddelde scènes met dito licht en dito contrast er al heel aardig uit zien…indien niet bekeken op volledige resolutie ingezoomd op een gekalibreerde monitor.
Bij foto’s van ‘lastige’ onderwerpen in dito licht gaat de hedendaagse camera echter helaas nog verrassend vaak op zijn platte snufferd en laat ie veel steken vallen.. resulterend in vele uren werk.. zowel op locatie als in de nabewerking. Zo… DAAR zijn wij fanatieke fotografen dus altijd zo druk mee. Nabewerkt is dus – indien correct toegepast – vaak natuurgetrouwer qua kleuren, contrast en beeldfouten dan onbewerkt.

Veel fotografieplezier!

^ terug naar het hoofdmenu

Het verzet tegen vooruitgang

^ terug naar het hoofdmenu

Robert van der Schoot 12 mei 2014, 14:04

Robert van der Schoot heeft jaren lang als adviseur in een fotospeciaalzaak gewerkt en heeft veel meegemaakt op het gebied van technische ontwikkelingen. In deze column deelt hij zijn ervaring.

Boos

Ik herinner het me nog goed. Die blik van verontwaardiging, ja zelfs een beetje walging in de ogen van die mijnheer toen ik hem een Nikon F90x camera trachtte te verkopen. Ik prees de camera om zijn sterk verbeterde autofocus. Het was ergens begin jaren negentig, ik werkte bij een gerenommeerde foto- en videospeciaalzaak waar vooral de serieuze amateurs en professionals hun inkopen deden. Ik was toen al jaren blijvend verliefd op al die geweldige hightech die er in fotocamera’s te vinden is en las toen al alles wat er geschreven werd over allerlei opwindende innovaties in de fotografie. Ik vrat de glossy folders bijna op en kon uren loeren naar de toen nog met de hand getekende ‘exploded views’ en ‘cutaway views’ die daarin stonden.

Ik wil niet vervangen worden door technologie!

Opwindend vond die potentiële klant het blijkbaar ook, maar dan wel om andere redenen dan ikzelf. “Scherpstellen.. dat doet een zichzelf respecterende fotograaf zelf!” beet hij me toe. “Geef mij maar gewoon een camera die doet wat ie moet doen: foto’s maken!” Hij vreesde waarschijnlijk dat een aanzienlijk deel van de eer die hij als fotograaf met zijn werk verdiende weg zou vallen als de foto’s haarscherp zouden zijn omdat die camera daar zo goed in was. Ik was oprecht verbaasd dat de beste man een technische innovatie blijkbaar zo bedreigend kon vinden dat ie er zelfs op slag boos van werd. Ik kon niet bevroeden dat ik in mijn leven daarna nog talloze soortgelijke ervaringen zou hebben. Als je het heel feitelijk bekijkt zien veel profs blijkbaar hun intelligentie beledigd en hun bestaansrecht bedreigd door die technologie die hen in hun beleving steeds meer kan ‘vervangen’.

Langzaam aan, dan breekt het lijntje niet

Technologische vooruitgang als bron van angst. Interessant. Ik herinner me zelfs nog een artikel in een vooraanstaand fotovakblad over de Minolta Dynax (ook wel ‘Maxxum’) 9xi met zogenaamde ‘fuzzy logic’ en ‘expert intelligence cards’ als zogenaamd kunstmatig surrogaat voor de kennis en intelligentie van de fotograaf. De schrijver vroeg zich spottend af in welk jaar wij fotografen onze camera’s op het vliegtuig zouden zetten om ze een tijdje later weer gevuld met geslaagde foto’s op te gaan halen.

Op dat moment begreep ik dat Minolta waarschijnlijk niet gefaald had om voet aan de grond te krijgen bij de profs ondanks, maar juist dankzij zijn vele technologische innovaties… of in ieder geval door de te snelle introductie daarvan. Nikon adopteerde veel van die innovaties vaak juist als laatste in zijn spiegelreflexcamera’s en dat werd blijkbaar erg gewaardeerd door vooral de diep geïnvesteerde profs. In het nog hogere en duurdere segment, het middenformaat, zag je die adoptie van innovatie zelfs nog veel later geschieden. Zo werd bijvoorbeeld Autofocus daar pas voor het eerst in 2002 toegepast in de prachtige Rolleiflex 6008 AF. Zeventien jaar (!) nadat Minolta zijn Maxxum 7000 met AF introduceerde.

Gadgets voor prutsers

Iedere keer dat er, door welke fabrikant dan ook, potentieel ingrijpende innovaties werden bedacht, zag ik veel collega fotografen, vooral de (semi-) professionele, regelmatig met veel verzet, afkeuring, spot en soms lachwekkend veel emoties daarop reageren. Snuffel maar eens rond op diverse fora op het internet. Digitaal in plaats van analoog? Waardeloze foto’s met een te laag dynamisch bereik en kleurrepresentatie! Live view? (sensorbeeld live op je LCD, zoals bij een compact camera) Flauwekul! Hoort op instapcamera’s, niet op serieuze modellen!

Uitklapbare en zwenkbare LCD-displays? Ook onzin, speelgoed en veel te kwetsbaar! Leuk voor amateurs die hun camera met gestrekte armpjes voor zich houden, zoals een mobieltje! Elektronische zoekers (EVF) in plaats van optische (OVF)? Wederom onzin! Inferieur! Geef mij maar een camera met zo’n hoog ‘voorhoofd’ met daarin een mooi massief glazen pentaprisma! Video op een fotocamera met verwisselbare lenzen? Leuke gadget voor prutsers! Schoenmaker blijf bij je leest! Zo kan ik nog wel 100 voorbeelden noemen.

Eerst rebels schelden, dan braaf kopen

Het grappige is echter wel dat die associatie met amateurs voornamelijk komt door de manier waarop verstandige fabrikanten die innovaties in de markt zetten. De camera’s in het consumentensegment hebben een veel kortere ‘levensduur’ dan die in het topsegment. Daarmee bedoel ik niet alleen de technische levensduur, maar vooral ook de economische. Kijk maar eens hoeveel tijd er tussen de releases van de topmodellen zit.

De kwaliteit die de professional eist is ook vele malen hoger, dan die welke een ‘low-end-consument’ verwacht. Niet raar ook als je ziet hoe onvoorstelbaar veel duurder de camera’s in het topsegment zijn. Daarom is het voor fabrikanten veel verstandiger om iedere innovatie eerst uit te testen op de betalende proefkonijnen die juist gek zijn op lekker veel knopjes en ‘gadgets’; de consumenten. Die ‘gadgets’ zijn dus niet alléén voor de ‘prutsers’; ze zijn eerst voor de ‘prutsers’ en dan – als ze aardig volwassen zijn geworden- kruipen ze omhoog in de productlijn om uiteindelijk braaf gekocht te worden door zelfs die profs die er het hardst tegenaan trapten.

U wilt ouderwets? U krijgt ouderwets

Ondertussen zijn we aangeland in een tijd waarin de fabrikanten beseffen dat ze wederom geld kunnen verdienen met ‘de hang naar vroeger toen alles beter was’. Ze stoppen de camera’s nog steeds gewoon vol met al die hevig bevochten innovaties die ik noemde, maar laten de body’s eruit zien alsof ze uit de tijd komen waarin ik mijn allereerste spiegelreflex kocht. Hypermodern met een ouderwetse aankleding. Retro heet dat. Destijds was die vormgeving het gevolg van het feit dat de productielijnen nog niet in staat waren om de ergonomische organische vormen van nu te maken. Nu kunnen ze dat natuurlijk wel en heeft het werkelijk alleen nog maar te maken met emotie.

Leve hoekig staal, aluminium, leer en hout

Bijna alle merken hebben ondertussen vooral in het ‘middensegment’ het hoekige aluminium, staal en magnesium afgewerkt met het klassieke zwarte leer en soms zelfs hout weer omarmd. De Nikon DF, de Sony A7, de Olympus OM-D E-M5, de Fujifilm X-E2 en de X100S, de Panasonic Lumix DMC-GX7. Allemaal voorbeelden van high tech in een oud jasje. De moraal van mijn verhaal? Haal je hakken uit het zand, bespaar je de energie en volg die gave innovaties gewoon totdat ze voor jou volwassen genoeg zijn geworden en zijn opgeklommen naar het segment waarin jij je bevindt.. en trek dan gewoon je eigen plan.. of je portemonnee.

We zijn er echt nog LANG niet

Ik heb al ongelooflijk vaak horen roepen dat verder ontwikkelen van bepaalde cameraonderdelen onzin zou zijn. Er valt echter in camera’s nog zo ontzettend veel te verbeteren ten opzichte van hun grote voorbeeld: het menselijke oog. We zijn bijvoorbeeld nog lang niet in de buurt van de om en nabij de 24 stops dynamisch bereik van onze ogen. Zelfs de beste camera’s struikelen op dit moment bij een stop of 14. Bedenk daarbij dat elke afzonderlijke stop een verdubbeling of halvering van het licht is. Ook de mate waarin we ons kunnen aanpassen aan nachtelijke duisternis en wat dit doet met onze kleurperceptie is voor cameramakers nog maar een mooie toekomstdroom.

Wat ruist daar in het struikgewas?

De uiterst ongewenste elektronische bagger (lees: ruis) die we nog steeds voor lief moeten nemen bij het fotograferen in ‘interessant licht’ is ook nog steeds erg storend. Probeer maar eens in sfeervol (lees: voor een camera bar weinig) ochtendlicht of schemer een lopend hert op 50 meter afstand te fotograferen met een 600mm telelens. Ik zal dolbij zijn als de tijd aangebroken is dat ik gewoon de sluitertijd lekker op minimaal 1/800 en het diafragma op de optisch vaak optimale ‘sweetspot’ F8 kan instellen (lees: 3,6 meter scherptediepte), zonder dat de daarvoor benodigde hoge ISO waarde de resulterende foto in totale erwtensoep verandert.

Nog even een voorspelling

Ook voorspel ik bij deze dat al de mechanische, en dus relatief trage en slijtagegevoelige, componenten in camera’s zullen worden vervangen door elektronica. Ook in de professionele camera’s! Spiegels, sluiters, zelfs uiteindelijk diafragma’s. Datzelfde gebeurt immers ook in alle andere technische apparaten van de wereld. Bereid u er maar vast emotioneel op voor profs! Ik weet niet wat u doet, maar ik blijf de ontwikkelingen op de voet volgen met een kinderlijke verwondering en enthousiasme en smul van de technische details bij iedere doorbraak.

Veel fotografieplezier.

^ terug naar het hoofdmenu